Έχουν όμως την τύχη όλοι οι άνθρωποι να γνωρίσουν, να βιώσουν την αληθινή, πραγματική φιλία στη ζωή τους;
Προσωπικά νομίζω πως όχι, δεν καταφέρνουν όλοι οι άνθρωποι να απολαύσουν αυτό το αγαθό, το οποίο σύμφωνα με πολλούς αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αξίες του ανθρώπου.
Το ερώτημα που γεννάται αυτομάτως είναι το γιατί. Μήπως επειδή υπάρχουν τελικά κάποιοι άνθρωποι που μπορούν να ζήσουν χωρίς φίλους και άρα δεν νιώθουν την ανάγκη ενός πραγματικού φίλου ή μήπως δεν είναι ικανοί να δημιουργήσουν και να συντηρήσουν στο χρόνο μία δυνατή φιλία;
Λέγοντας φιλία εννοώ αυτό που αναφέρει ο Αριστοτέλης φιλία κατ’ αρετήν.
Τα άλλα δύο είδη φιλίας κατά τον Αριστοτέλη πάντα, είναι αυτή που βασίζεται στο όφελος, στο συμφέρον και αυτή που βασίζεται στην ηδονή. Επομένως είναι λογικό τα ερωτήματα να αφορούν στο πρώτο είδος, αφού τα άλλα δύο είναι καταδικασμένα να τελειώσουν νωρίς και θα σου εξηγήσω γιατί.
Άσε που τα δύο τελευταία είδη δεν αποτελούν ζητούμενο, αφού σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν γνωρίσει τέτοιου είδους φιλίες στη ζωή τους.
Φιλία από συμφέρον, όφελος
Τις περισσότερες φορές το όφελος είναι αμοιβαίο. Πρόκειται δηλαδή για μία άτυπη σύμβαση μεταξύ δύο ανθρώπων, που έχει ως τελικό σκοπό την εξυπηρέτηση συμφερόντων και από τις δύο πλευρές. Όταν λέω συμφέρον μην πάει ο νους σου μόνο στα λεφτά. Μπορεί να είναι η ματαιοδοξία, οι διάφορες εξυπηρετήσεις ή άλλου είδους ανάγκες. Φιλίες δηλαδή μεταξύ εργοδότη – υπαλλήλου, μεταξύ διασήμων ατόμων, μεταξύ πολιτικού με ψηφοφόρο και ότι άλλο φαντάζεσαι.
Οι φιλίες αυτές μπορεί να έχουν κατά τη διάρκειά τους κάποιες αναλαμπές αγάπης κι ανθρωπιάς, οι οποίες το μόνο που κάνουν στην ουσία είναι να παρατείνουν λίγο περισσότερο τη ζωή της φιλίας.
Κατά τα άλλα, η σχέση αυτή διαλύεται όταν παύει να υπάρχει συμφέρον, έστω κι απ΄τη μία μόνο πλευρά. Δεν αποκλείεται μία τέτοια σχέση να εξελιχθεί σε κάτι πιο δυνατό, αλλά τότε μιλάμε για κάτι άλλο. Μιλάμε για το ζητούμενο, την αληθινή φιλία.
Πιστεύω επίσης ότι και κάποιες φαινομενικά αληθινές φιλίες, στηρίζονται στη βάση μιας φιλίας αμοιβαίου οφέλους ή κοινών συνηθειών ή παθών.
Μπορεί δηλαδή δύο άτομα να έχουν αναπτύξει αρκετά ισχυρούς δεσμούς φιλίας μέσα από μία αναγκαστική καθημερινή επαφή, όπως για παράδειγμα ο κοινός χώρος εργασίας ή η συχνή κοινή έξοδος για ποτό ή καμιά ρετσίνα στη γνωστή ταβέρνα. Τα άτομα αυτά αναπτύσσουν ισχυρή σχέση μεταξύ τους και συχνά νομίζουν ότι ζουν την απόλυτη φιλία.
Τι γίνεται όμως αν ο ένας από τους δύο δεν μπορεί για λόγους υγείας ας πούμε, να συντροφεύει όπως πριν τον φίλο του σχεδόν καθημερινά στην ταβέρνα;
Προσωπικά πιστεύω πως ούτε καν οι μισές από αυτές θα συνέχιζαν να υφίστανται, ακόμη και αν οι δύο φίλοι έκοβαν φλέβες στο παρελθόν ο ένας για τον άλλον.
Σαφώς και το να βγαίνεις για να διασκεδάσεις με ένα φίλο δίνει κίνητρο και ενδιαφέρον στη φιλία, αρκεί όμως η έξοδος για διασκέδαση να μην είναι ο πυρήνας αυτής της σχέσης. Διαφορετικά πρόκειται για άλλη μια μορφή σύμβασης που ικανοποιεί ουσιαστικά μόνο την ανάγκη για διασκέδαση των δύο πλευρών, κάτι που γίνεται αντιληπτό μόνο όταν κάποιος από τους δύο αδυνατεί να ακολουθήσει.
Δυστυχώς στις μέρες μας υπάρχουν πολλές φιλίες τέτοιου είδους, οι οποίες δεν αποτελούν επίσης το ζητούμενο στον προβληματισμό μου.
Φιλία από ηδονή, ευχαρίστηση
Εδώ μιλάμε για κάθε είδους ευχαρίστηση που λαμβάνουν ως αντάλλαγμα από τη συναναστροφή τους και οι δύο πλευρές. Αν επικεντρώσουμε το θέμα στη σαρκική ηδονή, τότε προκύπτει το γνωστό ερώτημα… μπορεί δηλαδή να υπάρξει φιλία μεταξύ ανδρών και γυναικών;
Μπούρδες! Αν μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο, το είδος μας θα έχει εξαφανιστεί. Μια τέτοια σχέση είναι ενάντια στη φύση και μην υποτιμάς τη δύναμη της. Μιλάω πάντα για φιλικές σχέσεις μεταξύ ετεροφυλόφιλων ατόμων διαφορετικού φύλου ή ακόμη και ομοφυλόφιλων ατόμων του ίδιου φύλου.
Κάθε προσπάθεια για σύναψη μιας τέτοιας φιλίας είναι μια λανθάνουσα εκδήλωση ερωτικού ενδιαφέροντος, η οποία δεν μπορεί να εκφραστεί με διαφορετικό τρόπο λόγω διάφορων καταστάσεων.
Θέλεις επειδή ο ένας από τους δύο τρέμει και μόνο στην ιδέα να εκφράσει τον έρωτα του απευθείας στον άλλον, θέλεις επειδή ο ένας από τους δύο είναι δεσμευμένος, θέλεις επειδή ο ένας από τους δύο γνωρίζει εκ των προτέρων ότι ο έρωτας του δεν θα βρει ανταπόκριση αν εκφραστεί ευθέως και προτιμά να βρίσκεται κοντά στον άλλον ακόμη και μέσω της πλαγίας οδού; Όποιος και να είναι ο λόγος, η ουσία είναι ότι αυτού του είδους οι φιλίες είναι απλώς πρόχειρα μασκαρεμένοι έρωτες.
Είναι γεγονός πως αυτές οι φιλίες στο σύντομο βίο τους είναι πολύ έντονες και ενδιαφέρουσες.
Διακατέχονται από πάθος που εκφράζεται με έντονο ενδιαφέρον και έγνοια για τον άλλον. Μα κάπως έτσι δεν είναι και ο έρωτας;
Και σε ρωτώ, πόσες φορές και για πόσο χρονικό διάστημα νομίζεις ότι θα μπορείς να κάθεσαι παρέα με το φιλαράκι σου και ένα μπουκάλι κρασί συζητώντας τα προβλήματά σας;
Πόσες φορές νομίζεις ότι θα μπορείς να αγνοείς το χάδι ή την αγκαλιά του/ης όταν το κρασάκι θα σε βοηθήσει να ξεσπάσεις σε κλάματα λυτρωμένος από κάτι που σε βασανίζει;
Πώς ενώ θα έχετε ενώσει τα εσώψυχά σας θα αποφύγετε να ενώσετε κάτι πολύ πιο απλό, τα σώματά σας; Πόσο μάλιστα όταν η φύση σου όχι απλά το επιτρέπει, αλλά το επιβάλλει κιόλας με τον τρόπο της;
Μην προσποιείσαι, κατά βάθος το ξέρεις ότι δεν μπορείς κι όταν το δεις και μπροστά σου, τότε εκεί τελειώνουν όλα. Ούτως ή άλλως το αρχικό κίνητρο ήταν αυτό, έστω κι αν κρυβόταν στο υποσυνείδητό σου.
Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις που ορισμένες από αυτές τις φιλίες εξελίσσονται σε ακαμουφλάριστους πλέον έρωτες.
Υπάρχουν επίσης και άλλες περιπτώσεις όπου αυτές οι σχέσεις συνεχίζουν να υφίστανται υπό το όνομα της φιλίας, ακόμη και αν εμπεριέχουν την ερωτική πράξη στο πλαίσιο των φιλικών δραστηριοτήτων τους. Βέβαια, καμία από αυτές τις δύο περιπτώσεις δεν αποτελούν και πάλι το ζητούμενο στο προβληματισμό μου.
Η αληθινή, ανιδιοτελής φιλία
Φτάσαμε και στο ζητούμενο…
Πρόκειται για τη φιλία δύο ανθρώπων χωρίς ιδιοτέλεια. Χωρίς υλικές ή άλλου είδους απολαβές ή προσδοκίες. Το μόνο που λαχταρά αυτή η σχέση είναι τη συντροφιά του αλλού. Την αγάπη και το σεβασμό του. Δεν απαιτεί συμβάσεις αλλά λειτουργεί με αυθόρμητη ανταπόδοση των συναισθημάτων και από τις δύο πλευρές.
Πρόκειται για τη φιλία στην οποία η ευτυχία του φίλου σου είναι εξίσου σημαντική με τη δική σου και αποτελεί προσωπική σου επιδίωξη.
Πρόκειται για τον άνθρωπο -πέρα από την οικογένειά σου- που ξέρεις ότι θα είναι δίπλα σου ό,τι και αν συμβεί και θα είναι εκεί για όσο χρόνο κι αν πάρει. Και το ξέρεις γιατί είναι αυτονόητο και για σένα ότι θα βρεθείς δίπλα του όταν σε χρειαστεί. Πρόκειται για τον άνθρωπο που δε θα σου πει πράγματα για να σου χαϊδέψει τα αυτιά, αλλά δεν θα σου πει και κάτι με σκοπό να σε πληγώσει.
Πρόκειται για αυτόν που θα σε υποστηρίξει δημόσια μέχρι τέλους ακόμα κι αν έχει τις αμφιβολίες του, τις οποίες θα σου της εκφράσει ευθέως μόνο κατ’ ιδίαν. Είναι αυτός που θα γίνεται για πάντα η ταβέρνα σας, όταν εσύ δε θα μπορείς πλέον να βρίσκεσαι εκεί. Είναι αυτός που θα σου ανοίξει την αγκαλιά του για να κλάψεις χωρίς φόβο και πάθος, μέχρι να νιώσεις τη λύτρωση και όχι την επιθυμία (τον πόθο) για να τον πηδήξεις στο τέλος.
Με αυτόν τον άνθρωπο δεν έχεις απαραίτητα τις ίδιες απόψεις συνεχώς. Διαφωνείς σε πολλά και πολλές φορές έντονα. Δεν είναι πάντα η συντροφιά του επιθυμητή ή ευχάριστη. Έχεις όμως τις ίδιες πάνω-κάτω ηθικές αρχές και αξίες.
Εκπέμπεις στο ίδιο μήκος κύματος. Ταιριάζουν τα χνώτα σας που λένε και εκεί που υπάρχουν διαφορές είναι τα σημεία στα οποία έρχεται ο ένας να συμπληρώσει τον άλλον. Είναι εκεί όπου η ύπαρξη του ενός συμπληρώνει τα κενά της ύπαρξης του άλλου, κάνοντας τον καθέναν από τους δύο να αισθάνεται ολοκληρωμένος.
Αρκετοί άνθρωποι έχουν την ευλογία να ζουν κάτι τέτοιο.
Κάποιοι άλλοι όχι, είτε γιατί δεν νιώθουν την ανάγκη (σε αντίθεση με αυτό που πιστεύει ο Αριστοτέλης), είτε γιατί δεν τα έχουν καταφέρει, έστω και αν έχουν προσπαθήσει και συνεχίζουν να προσπαθούν ακόμη.
Σε αυτούς τους δεύτερους συγκαταλέγω κι εγώ τον εαυτό μου. Γνωριμίες πάμπολλες και περιστασιακές φιλίες 2-3 χρόνων επίσης. Δεν ξέρω όμως για ποιο λόγο δεν έχω καταφέρει να διατηρήσω κάποια φιλία αυτού του επιπέδου.
Ίσως γιατί δεν είμαι αρκετά ανοιχτός στο να δεχθώ την προσφορά; Ίσως γιατί είμαι περισσότερο προστατευτικός με τον εαυτό μου απ’ ότι χρειάζεται και αποφεύγω να τον εκθέσω εντελώς στον άλλον και στη διαδικασία που απαιτεί η οικοδόμηση μιας δυνατής φιλίας;
Ίσως γιατί κάπως έτσι έχω φτάσει στο σημείο να θεωρώ (μπορεί λανθασμένα) ότι η φιλία είναι απλώς μια υπερεκτιμημένη έννοια; Δεν ξέρω και η αλήθεια είναι ότι είχα πολλές ευκαιρίες στη ζωή μου και μάλιστα μέσα από δύσκολες δοκιμασίες, να δημιουργήσω δυνατές φιλίες με αξιόλογους ανθρώπους. Ίσως τελικά να μην προσπάθησα αρκετά ή ίσως να την έχω εξιδανικεύσει αφήνοντας ευκαιρίες να χάνονται στην αναζήτηση του απόλυτου.
Είναι επίσης αλήθεια ότι όσο περνούν τα χρόνια αρχίζει να γίνεται αισθητή η έλλειψη μιας τέτοιας φιλίας και δυστυχώς ακόμη πιο δύσκολη η προσπάθεια.
Η ζωή όμως κρύβει και ευχάριστες εκπλήξεις και έτσι δεν αποκλείεται κάποια στιγμή να δεχτώ κι εγώ αυτήν την ευλογία για να τη ζήσω πλέον με την ωριμότητα, το σεβασμό και την προσοχή που της αξίζει.
